O glutenie pisałam wielokrotnie, ale wciąż mam wrażenie, że zbyt mało uwagi poświęcane jest temu tematowi.Jeśli mowa o nietolerancji na gluten, przeciętna osoba stwierdzi, że ten problem jej nie dotyczy. I to tylko dlatego, że ogólne przekonanie o tym jak problematyczny jest gluten sprowadza się do wyobrażenia sobie osoby chorej na celiakię, która cierpi na szereg dolegliwości przewodu pokarmowego po zjedzeniu np. chleba czy makaronu.

Gluten wpływa nie tylko na jelita
Tymczasem problemy związane ze spożyciem glutenu nie są ograniczone tylko do przewodu pokarmowego. I to, że dana osoba nie ma problemów z biegunkami, zaparciami czy bólem jelit nie świadczy o dobrej tolerancji glutenu. Istnieje ponad 19 tysięcy badań przeprowadzonych na osobach z celiakią, które jasno i konsekwentnie pokazują, że na jedną osobę z celiakią, która ma problemy jelitowe (wzdęcia, zaparcia, gazy, biegunki, bóle brzucha) przypada aż 8 osób bez symptomów związanych z trawieniem. Ich symptomy mogą dotyczyć np. wiecznego zmęczenia, braku energii i motywacji, problemów z pamięcią czy koncentracją, dysfunkcji pracy tarczycy czy nadwagi. Według jednego z największych ekspertów w dziedzinie glutenu, Toma O’Bryana, pierwotnym organem, na który wpływa nietolerancja glutenu (z lub bez celiakii) jest mózg. Może to mieć miejsce chronologicznie po wystąpieniu objawów jelitowych, ale może występować samodzielnie niezależnie od reakcji jelit.
Mózg na glutenieWiele psychiatrycznych chorób jest związanych z nietolerancją na gluten i nie sposób odróżnić ich przeprowadzając klasyczną diagnostykę, ponieważ przebieg choroby związanej z glutenem jest dokładnie taki sam jak w innych przypadkach. Z tego powodu każdą chorobę, która wpływa na pracę mózgu, powinno się rozpatrzeć również po kątem nietolerancji na gluten. Wśród nich są: schizofrenia, depresja, niepokój czy ADHD.Dzieci z epilepsją oporną na leczenie to kolejny przykład jak gluten może wpływać na choroby niepowiązane z objawami ze strony układu trawiennego. Ok. 50% tych dzieci wchodzi w remisję po zastosowaniu diety bezglutenowej. Niestety większość neurologów nie ma pojęcia na temat takich gastrologicznych przyczyn chorób, które leczą.

Wiele ścieżek prowadzi w jedno miejsce
Gluten na wiele różnych sposobów może wpłynąć na pracę mózgu. Jednym z przeciwciał badanych w celu wykrycia nietolerancji na gluten jest transglutaminaza 6, która jest enzymem występujących w dużej ilości w barierze krew-mózg. Bardzo często, u osób z przeciwciałami na gluten, ten marker również jest podwyższony (ok.15-20% przypadków). Co to oznacza w praktyce? System odpornościowy atakuje barierę krew-mózg, powodując 'cieknący mózg’ – czyli sytuację analogiczną do stanu uszkodzonych jelit, które najcześciej nazywam nieszczelnymi jelitami.  Taki nieszczelny mózg pozwala na przedostawianie się wiekszył molekuł protein, które muszą zostać zniszczone, co aktywuje system odpornościowy i w efekcie powoduje wystąpienie stanu zapalnego w mózgu. Na krótka metę nie jest to szkodliwe, ale gdy sytuacja powtarza się dzień w dzień, a nawet kilka razy dziennie, bo przecież zboża są spożywane przez większość osób w każdym posiłku, to stan zapalny zaczyna niszczyć tkankę mózgu. Gdy spustoszenie jest już konkretne pojawiaja się symptomy chorobowe. Mogą to być: migreny, bóle głowy, kłopty z pamięcią, zaniki świadomości, problemy z koncentracją lub nauką, autyzm, ADHD, schizofrenia, Parkinson, Alzheimer, problemy z motoryką, epilepsja, demencja, niepokój i wiele innych rzadziej występujących.

Tak naprawdę każda dysfunkcją mózgu może być związana z nietolerancją na gluten. I tendencja występowania tych chorób, podobnie jak nietolerancji glutenu, jest rosnąca. Oczywiście taki stan jest również związany z ilością toksyn na jakie jesteśmy narażeni w dzisiejszym świecie. Warto zapamiętać, że większość problemów z mózgiem nie jest efektem starzenia się, ale stanu zapalnego jaki ma tam miejsce.Gdy nie można przestać
Uzależnienie od glutenu również jest realnym problemem. Hormon, który dostaje się do komórki musi tego dokonać poprzez odpowiedni receptor. Każdy hormon ma swój receptor w danej komórce ciała, na którą docelowo wpływa. Receptory w mózgu to receptory opiodowe i pełnią istotna rolę w całej naszej egzystencji. Stymulacja endorfin, które potocznie nazywane są hormonami szczęścia, wędrują do receptorów opiodowych (opium również). W efekcie czujemy się po prostu dobrze. Gdy dana osoba nie trawi prawidłowo problematycznych glutenowych białek, zamiast pojedynczych aminokwasów powstają dość duże fragmenty peptydowe. Jednym z takich fragmentów jest glutomorfina (nie ma chyba dosłownego tłumaczenia w języku polskim), która dostaje się do mózgu przez wspomniane receptory opiodowe, powodując oczywiście uczucie szczęścia. Inne substancje o podobnych właściwościach powstają z kazeiny, znajdującej się w krowim mleku (dlatego ser poprawia nastrój) oraz po spożyciu ostrych przypraw (dużo bezpieczniejszy sposób na produkcję endorfin).

Prawidłowa diagnostyka
Prawidłowe badania tolerancji na gluten różni się w zależności do tego czy badamy dzieci czy osoby dorosłe. Celiakię identyfikuje się na podstawie transglutaminazy 2. Niestety celiakia jest wykrywana dopiero gdy jelita są w opłakanym stanie, i wtedy faktycznie można coś stwierdzić na 100%. Większość z nas nie ma jelit w tak dramatycznej sytuacji…jeszcze, i takie badanie da nieprawdziwy wynik. Ironicznie, z tego powodu badanie ma prawie 98% skuteczności, bo jeśli już potwierdza celiakię to faktycznie takowa ma miejsce…Statystka mówi, że mniej więcej w 7 na 10 przypadkach nietolerancji jest to nieefektywny sposób. Większość osób może mieć np. stan zapalny jelit na skutek spożywania glutenu, którego taki test nie wykaże.Innym błędem, który był i wciąż jest popełniany przez lekarzy, jest sprawdzanie przeciwciał jednego lub dwóch peptydów, gdzie tak naprawdę może ich być wiele. I co prawda ok. połowa z nas będzie  reagowała na podstawowe badane przeciwciał, ale wciąż pozostałe osoby będą zmagać się z nietolerancją, mimo że ich wynik będzie fałszywy. Obecne badania oferowane przez wiele laboratoriów są dużo bardziej kompleksowe i efektywne, co praktycznie zupełnie eliminuje fałszywie ujemny wyniki badań.

Jak prawidłowo badać nietolerancję na gluten? Optymalnie jest wykonać testy:

Detoks od glutenu może być bolesny. Osoba może czuć się słaba, bez motywacji lub wręcz nieszczęśliwa. To tylko podkreśla destrukcyjny wpływ glutenu na pracę mózgu. Co można zrobić?

Uwaga: nie tylko gluten
Jeśli po odstawieniu glutenu osoba wciąż ma symptomy związane z nietolerancją na gluten to przyczyną może być reakcja krzyżowa. Jeśli dany produkt zawiera budowę molekularną podobną do glutenu, to istnieje duża szansa że organizm pomyłkowo uruchomi reakcję odpornościową. Wystarczy tylko 8 aminokwasów w odpowiedniej sekwencji dla wystąpienia takich reakcji krzyżowych, a w konsekwencji organizm podniesie produkcję przeciwciał na gluten. Potencjalnie problematyczny produkty to:

Najlepiej wyeliminować łącznie z glutenem takie produkty, a po dwóch miesiącach po kolei próbować włączyć je do diety i obserwować reakcję.