8 lipca, 2020
8 lipca, 2020
Pacjenci z niespecyficznymi objawami bardzo często traktowani są jako psychosomatyczni. Jest jednak wiele konkretnych przyczyn, powodujących różne symptomy, które można nie tylko zdiagnozować, ale i leczyć U większości pacjentów pewna grupa objawów występująca razem jest zagadką. Wielu z tych pacjentów doświadcza: zmęczenia, bólu, bólu gardła i prawdopodobnie obrzęku węzłów chłonnych i stanu podgorączkowego, które po prostu nie mijają.
Tacy pacjenci często otrzymują diagnozy takie jak: zespół przewlekłego zmęczenia, fibromialgia, a nawet borelioza…dopóki nie natrafią na informację o czymś, co nazywa się reaktywowanym wirusem Epsteina-Barra.
Wirus EBV występuje powszechnie, ponieważ ok. 95% światowej populacji zostało nim zarażonych w pewnym momencie życia (najczęściej w dzieciństwie). Jest to, że jest to wirus z grupy Herpes, co oznacza, że EBV jest bliskim krewnym opryszczki. Znany jako Human Herpesvirus 4 (HHV-4), jest numerem 4 na liście dziewięciu różnych wirusów opryszczki, które dotyczą ludzi.
Herpeswirusy składają się z pasm DNA (podwójna nić) wewnątrz koperty. Po początkowej infekcji pozostają w stanie uśpienia w tkankach przez czas nieokreślony, ale mogą się reaktywować, jeśli funkcje układu odpornościowego ulegną osłabieniu. Innymi słowy, jeśli kiedykolwiek zostałeś zarażony wirusem opryszczki takim jak EBV, zawsze będziesz nosił go w swoich tkankach.
Większość osób zostaje zarażonych EBV jako niemowlęta lub małe dzieci. Wirus rozprzestrzenia się głównie drogą doustną przez ślinę. Aby dostać się do organizmu, infekuje błony śluzowe ust, gardła i żołądka. Stamtąd wirus infekuje komórki B, rodzaj białych krwinek wytwarzających przeciwciała. Infekuje także komórki T i komórki NK , ale w mniejszym stopniu. Zainfekowane białe krwinki transportują EBV po całym ciele.
W tej fazie aktywnej, zwanej cyklem litycznym, wirus przejmuje zainfekowane komórki w celu generowania nowych wirusów. To wtedy ludzie wykazują najwięcej symptomów i są w stanie zarażać innych. Wirus rozprzestrzenia się niezwykle łatwo, szczególnie u dzieci. Najczęściej przenoszą go ludzie, którzy są zakażeni, ale o tym nie wiedzą- rodzice, pracownicy przedszkola, babcie. Następnie zarażone dzieci szybko przenoszą wirusa na inne dzieci. Taki schemat jest bardzo korzystny, ponieważ zakażenie w wieku niemowlęcym lub dziecięcym zwykle nie powoduje choroby. Większość zakażonych w ogóle nie pamięta infekcji. EBV indukuję produkcję interleukiny 10, która natychmiast wyłącza stan zapalny, przez co można chorować bezobjawowo.
Natomiast zakażenie EBV w późniejszym okresie, kiedy układ odpornościowy jest stłumiony, wiąże się z ryzykiem rozwoju postaci EBV zwanej mononukleozą. Zakaźna mononukleoza, znana jako choroba pocałunków, szerzy się poprzez bliski kontakt z kimś, kto rozprzestrzenia wirusa. Zazwyczaj występuje u młodych osób, którzy nie byli narażeni na EBV we wczesnym okresie życia. Najczęściej choroba pojawia się, gdy funkcje układu odpornościowego są osłabione, na przykład podczas stresu w szkole średniej lub na studiach.
W porównaniu z EBV występującym w dzieciństwie, mononukleoza jest znacznie poważniejsza i ma gwałtowny przebieg. Typowymi objawami są ból gardła, gorączka, silne zmęczenie i obrzęk węzłów chłonnych. Symptomy mogą trwać tygodnie, a nawet miesiące, i stopniowo wyczerpywać organizm.
Niezależnie od tego, czy pierwszy kontakt z EBV występuje jako nieszkodliwa infekcja u dziecka, czy jako osłabiająca mononukleoza w wieku późniejszym, układ odpornościowy ostatecznie powinien być w stanie powstrzymać infekcję.
Wirus nie zostaje jednak całkowicie wyeliminowany. Utrzymuje się w komórkach pamięci , rodzaju białych krwinek, które zachowują „pamięć” infekcji do wykorzystania w przyszłości – z wyjątkiem tego przypadku, gdzie komórki przechowują faktycznego wirusa. Komórki pamięci zainfekowane EBV gromadzą się w tkance limfatycznej oraz tkance nerwowej, i pozostają tam przez całe życie.
Ten stan uśpienia jest nazywany fazą utajoną. Teoretycznie ludzie mający wirusa w fazie utajonej nie byli uważani za zakaźnych, ale dowody potwierdzają, że można aktywnie rozsiewać wirusa z tkanek migdałków nie mając przy tym żadnych objawów.
Niezależnie od tego, czy EBV jest całkowicie uśpiony lub aktywny bez objawów, wirus zasadniczo nie powoduje żadnych znaczących problemów, o ile funkcje układu odpornościowego są prawidłowe. Można być nosicielem przez całe życie i nie wiedzieć o tym – jak w przypadku większości ludzi. Natomiast gdy równowaga układu odpornościowego zostanie zaburzona np. przez stres, niewłaściwą dietę lub inne czynniki, EBV może się reaktywować, powodując chroniczne problemy zdrowotne.
Objawy reaktywowanego EBV mogą pojawiać się z różnym nasileniem, czasem obejmują: chroniczne zmęczenie, różnego rodzaju bóle, przewlekły ból gardła i podrażnienie błon śluzowych, powiększenie węzłów chłonnych czy też objawy neurologiczne. Objawy mogą się pojawiać i znikać przez lata. Cięższe przypadki mogą powodować zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, wątroby i ogólną immunosupresję.
Często najbardziej ciężkie w przebiegu reaktywacje EBV są skorelowane z innymi reaktywującymi się wirusami. Lista obejmuje: Herpes simplex typy 1 i 2 (opryszczka jamy ustnej i narządów płciowych), wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus cytomegalii (CMV), HHV-6 typu a i b, HHV-7 i HHV-8 .
Chociaż wszystkie są ze sobą powiązane, każdy z tych wirusów infekuje ciało w inny sposób – z tego powodu wywołują one nieco inne objawy. Wszystkie te wirusy są powszechne i pozostają uśpione w tkankach. Mogą zostać tak samo reaktywowane jak EBV. Dodatkowo EBV powoduje mniejszą aktywność komórek prezentujących antygeny (co zwiększa szanse na inne infekcje), przy jednoczesnej proliferacji limfocytów B (zmniejszona apoptoza), które chociaż się namnażają, przestają pełnić swoje funkcje.
Jeśli zaburzony układ odpornościowy pozwoli na reaktywację wielu wirusów jednocześnie, objawy mogą być ciężkie do kontrolowania. Podobnie jak reaktywacja EBV, wraz z innymi patogenami, w tym Mycoplasmą, Bartonellą czy Chlamydią. Stąd często reaktywacja EBV prawdopodobnie nie dotyczy tylko EBV.
Naukowcy od jakiegoś czasu badają związek między przewlekłym EBV a innymi chronicznymi chorobami. Istnieje silna korelacja między infekcją EBV a chłoniakiem Burkitta. To na wykładzie Burkitta, na początku lat 60tych, odnośnie najczęściej występujących guzów u dzieci w Afryce, Epstein poprosił o próbki do zbadania. Po kilu latach (patolog, hodowla, mikroskop) zidentyfikowano wirusa EBV (wraz z Ivone Barr, stąd też nazwa).
Jedną z najlepiej zbadanych korelacji jest związek EBV ze stwardnieniem rozsianym (SM). Badania pokazały wiele różnych mechanizmów, dzięki którym wirus może inicjować i pogarszać stwardnienie rozsiane. Podobnie, badania wykazały wysokie miano aktywnego EBV u pacjentów z różnymi chorobami autoimmunologicznymi, w tym reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczniem, zespołem Sjögrena i autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Choroby autoimmunologiczne są również powiązane z innymi wirusami opryszczki i parwowirusem.
Tego typu infekcje mogą przetrwać w komórkach, infekować białe krwinki i przenosić się po całym organizmie. Mogą też być w fazie uśpienia i chować się przed układem immunologicznym.
Wirusy były, są i będą zawsze obecne. U większość osób nie powodują chronicznych problemów. Czasem jak np. wirus opryszczki reaktywują się i dość szybko wchodzą w remisję. Problem pojawia się gdy układ odpornościowy jest na tyle wyprowadzony z równowagi, że nie jest w stanie kontrolować reaktywacji. Każdego rodzaju zmęczenie, osłabienie czy stres z odpowiednią, często wypracowaną latami bazą, może dać początek chronicznej reaktywacji.
Badania EBV są dostępne w Polsce bez większego problemu. Niestety większość lekarzy zleca oznaczenie dwóch rodzajów przeciwciał: IgM i IgG. IgM jest dodatnie w pierwotnym zakażeniu, i czasem pojawia się w przypadku reaktywacji. Natomiast IgG oznacza, że w przeszłości był kontakt z wirusem. Brak IgG w wieku dorosłym może oznaczać poważniejsze symptomy w przypadku pierwotnego zakażenia. W podstawowej morfologii krwi niepokój powinny wzbudzić niskie leukocyty i neutrofile, z jednocześnie wysokimi limfocytami.
Ponieważ EBV może występować z innymi wirusami opryszczki (CMV, HHV-6), innymi wirusami (zwykle adenowirusami) i Toxoplasmozą gondii, warto sprawdzić również te drobnoustroje.
Reaktywacja EBV w wynikach manifestuje się poprzez dodatnie miano EBV EA (Early Antigen). W Polsce można wykonać test składający się z następujących: EBV IgM, IgG, EA, EBNA i awidności. Interpretacje przestawia poniższa tabelka.
Leczenie przewlekłego reaktywowanego EBV jest o tyle trudne, że nie obejmuje tylko inhibicji wirusa, ale uwagę trzeba skupić na całym układzie immunologicznym, który został zaburzony. Istnieją leki przeciwwirusowe, które działają dobrze w przypadku mononukleozy, ale niestety nie są skuteczne w przypadku reaktywowanego EBV. Środki przeciwwirusowe działają poprzez blokowanie polimerazy DNA, enzymu, którego wirus używa do replikacji wewnątrz komórek. Utajone lub przewlekłe zakażenie EBV nie wymaga jednak polimerazy DNA do replikacji wirusa – dlatego obecne środki przeciwwirusowe są nieskuteczne w przypadku przewlekłego zakażenia EBV.
Inne konwencjonalne terapie, w tym terapia sterydowa (prednizon) i leki immunosupresyjne, były stosowane w leczeniu przewlekłej infekcji EBV, z różnym skutkiem. Terapie te mogą hamować konsekwencje zaburzonej reakcji odpornościowej, ale nie przywrócą prawidłowych reakcji immunologicznych.
Pojawiła się również idea szczepionki przeciw EBV. Inne metody eliminacji EBV, które są rozważane przez konwencjonalną medycynę, obejmują: zmniejszenie ilości limfocytów B za pomocą przeciwciał monoklonalnych) i nowe rodzaje leków przeciwwirusowych.
Były również próby stosowania innych terapii, z różnym skutkiem:
Nieskuteczne leczenie EBV obejmuje: większość leków przeciwwirusowych (np. gancyklowir i vidarabina), leki immunosupresyjne, (cyklosporyna i kortykosteroidy), interferon alfa i interferon gamma, cytotoksyczną chemioterapię.
Niestety dopóki w organizmie jest przewlekła dysfunkcja immunologiczna wszelkie próby hamowania EBV mogą okazać się niewystarczająco skuteczne. Trzeba zawsze pamiętać, że EBV nie powoduje problemów, dopóki funkcje układu odpornościowego nie zostaną zakłócone. Dlatego plan leczniczy powinien być holistyczny, czyli powinien uwzględniać również dietę, redukcję stresu, optymalizację stylu życica i suplementację.
Dobrze dobrana dieta i suplementacja mają na celu:
Z substancji botanicznych, które mają działanie interdyscyplinarne, w tym mogące blokować aktywność wirusa, używane są: reishi, adrographis, iść oliwny, chińska jarmułka, koci pazur czy czosnek. Ponadto dobre efekty daje wprowadzenie monolaurinu.
Zasadniczo większość ludzi reaguje na podstawową strategię skupiającą się na czystej diecie, naprawie stanu jelit, pozbyciu się innych infekcji, redukcji stresu oraz wsparciu detoksu. Kiedy wirus wchodzi w remisję, to nie dlatego, że którykolwiek suplement atakuje wirusa, tylko wszystkie te działania mają na celu przywrócenie homeostazy organizmu, i warunków uniemożliwiających rozmnażania się wirusa. Sam wirus powinien wrócić do nieszkodliwego stanu uśpienia.
Podstawowa strategia w przewlekłym EBV:
Pacjenci z chronicznym EBV powinni unikać jajek, ponieważ EBV może wywołać reakcję alergiczną na jajka.
Suplementacja dobierana jest indywidualnie. U jednego pacjenta priorytetem będzie kwestia jelit, u drugiego stres, u trzeciego zaburzenia hormonalne, a u czwartego może być wszystko naraz. Ideą jest aby zidentyfikować wszystkie czynniki, które mogą wpływać na funkcje układu immunologicznego i zaburzać jego pracę. Bardzo niedocenianym czynnikiem jest stres, a wystarczy epizod stresu i bariera ochronna śluzówki w postaci sIgA, czyli immunoglobuliny wydzielniczej, zostaje zaburzona. Jest to pierwsza linia obrony organizmu przed wirusami, bakteriami czy grzybami.
Podsumowując, reaktywujący EBV u każdego pacjenta może mieć inny przebieg. Może jednocześnie mieć miejsce aktywacja innych infekcji. Sama infekcja może trwać latami, dając epizody pogorszenia i remisji. Plan działania jest zawsze indywidualny, ale sama inhibicja wirusa to tylko mała składowa w całej układance. Statystycznie wprowadzenie EBV w stan uśpienia zajmuje dużo więcej czasu niż innych Herpesów, także cierpliwość i konsekwencja w działaniu są bardzo ważne w tym przypadku.
